پیشگفتار:
دیگ بخار کوچک در صنایعی چون تولید و فرآوری کاغذ، آشپزخانه‌های کوچک صنعتی، تولید سوسیس و کالباس، گلخانه‌ها و سالن‌های تولید قارچ مورد استفاده و بهره‌برداری قرار می‌گیرد. غالب سوخت مصرفی این بویلر ها سوخت‌های فسیلی نظیر نفت و گاز و زغال‌سنگ است؛ اما در مواردی که میزان دسترسی به انرژی الکتریسیته بیشتر باشد و هزینه اولیه برای تأمین این انرژی دارای صرفه اقتصادی بالایی باشد، از برق و الکتریسیته برای به‌کارگیری این دستگاه استفاده می‌شود.
دیگ بخار کوچک به چند نوع تقسیم‌بندی می‌شود؟
دیگ بخار کوچک با توجه به نوع فعالیت و کارکردی که دارد به چند نوع دسته‌بندی می‌شود:
-
دیگ بخار فایر تیوب:
در این نوع دیگ‌ها آب داخل مخزن ذخیره می‌گردد؛ سپس گازهای گرم شده توسط شعله‌های آتش داخل لوله‌های که در داخل مخزن تعبیه‌شده انبساط یافته و در درون لوله جریان می‌یابند و با گرم شدن لوله توسط آتش آب داخل مخزن نیز گرم شده و بعد از مدتی به بخار تبدیل می‌شود. بخار آب تولید شده یک‌چهارم فضای مخزن را اشغال می نماید و در صورت لزوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. دیگ‌های فایرتیوب معمولاً در صنایعی که نیازمند فشار بخار پایین هستند مورد استفاده قرار می گیرد. بیشترین کاربرد این نوع دیگ‌ها بیشتر در کارواش‌ها است.
معایب دیگ‌های بخار فایر تیوب:
- مقدار بخار تولید شده اندک و به‌کندی صورت می‌گیرد.
- نیاز به اپراتور آموزش‌دیده و مجرب دارد.
- اجزاء داخلی دستگاه خارج از دسترس بوده و در صورت خرابی تعمیر آن‌ها به‌سختی انجام می‌گیرد.
- امکان انفجار در آن بالاست و در صورت وقوع انفجار تخریب و خسارات فراوانی به بار می‌آورد
- عمر کمتری نسبت به سایر دیگ‌ها دارد.
- دارای ائتلاف انرژی بالایی است.
-
دیگ بخار واتر تیوب:
در این نوع از دیگ‌های بخار، آب در داخل لوله‌هایی که در معرض حرارت شعله‌های مشعل و حرارت حاصل از آن قرار دارد، جریان یافته و به دلیل اینکه تحت تأثیر این حرارت قرار می‌گیرد داغ شده و بخار می‌شود. بخار تولید شده در لوله‌ها بالا رفته و در محفظه کلکتور تجمع می‌یابد؛ و به‌صورت بخار سوپر هیت مصرف می‌شود. (بخار سوپر هیت بخاری است که دارای فشارثابت با دمایی بالاتر از نقطه‌جوش آب است.) دیگ‌های بخار واتر تیوب از جنس فولاد آلومینیوم و یا مس تولید می‌گردد برای همین می‌توانند دما و فشار بالا را به‌راحتی تحمل کنند. از این نوع دیگ‌ها در صنعت عرقیات و عطرمایه گیری استفاده می‌شود. دیگ های واتر تیوب دارای راندمان انرژی بالای 90 درصد هستند که در محاسبه هزینه های اولیه این مورد بسیار قابل توجه است.
دیگ بخار کوچک
معایب دیگ‌های بخار واتر تیوب:
- با توجه و ساختار و مواد اولیه‌ای که در تولید این نوع دیگ استفاده می‌شود دیگ های واتر تیوب از قیمت بالایی برخوردار است.
- به دلیل نحوه کار پیچیده این دستگاه نیازمند اپراتور متخصص و بسیار مجرب است.
- نسبت به املاح و رسوب آب بسیار حساس است بنابراین بررسی کیفیت و سختی آب بسیار اهمیت دارد و رسوب‌زدایی آن بسیار پرهزینه است.
- به دلیل بخار تولید بالا و ذخیره بخار اشباع با دمای بالا لازم است که مکرر سیستم مورد بررسی و کنترل قرار گیرد. تا از وقوع انفجار جلوگیری به عمل آید.
.
از انواع مختلف دیگ بخار کوچک نوع واتر تیوب آن به علت اینکه آب در داخل لوله تحت تاثیر گرما جریان می‌یابد و به‌سرعت به بخار تبدیل می‌شود دارای محبوبیت و کارایی بیشتری است چرا که عمر طولانی این دیگ و قابلیت تعمیر همه اجزای آن موجب شده تا احتمال انفجار و تخریب آن در کمترین سطح ممکن باشد؛ در دیگ های واتر تیوب درصورتی‌که نیاز به تولید بخار بیشتر باشد می‌توان با راحتی با تغییر ظرفیت و مشعل دیگر این مشکل را حل نمود. میزان تولید بخار بالا با دما و فشار بالا در دیگ‌های واتر تیوب موجب شده تا نسبت به سایر دیگ‌ها در صنایع مختلف به کاربرد شود.
اما با همه این موارد باید در هنگام خرید به اتصالات و محل های جوش خورده این دیگ ها توجه نمود و اطمینان حاصل نمود که در مراحل تولید و جوشکاری ، اتصال قطعات به صورت کامل انجام شده از پودر جوش استاندارد برای اتصال اجزاء استفاده شده باشد. علاوه بر استاندارد دیگ ، سلامت لوازم و تجهیزات جانبی دیگ بخارکوچک از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چرا که در صورت ناکارآمدی و یا خرابی تجهیزات جانبی فعالیت دیگ نیز تحت تاثیر قرار گرفته و فشار مضاعفی به آن وارد می گردد.